Książka Anny Koprowskiej-Głowackiej pt.: "Czarownice z Pomorza i Kujaw" jest niezwykle ciekawa. Autorka stara się przybliżyć w niej losy kobiet oskarżonych o czary u schyłku wieku XV i w wiekach kolejnych aż po wiek XIX. W poprzednim artykule pisałem o torturach, którymi na co zień zajmowali się kaci. Autorka "Czarownic z Pomorza i Kujaw" dzięki wnikliwej lekturze protokołów spisywanych podczas przesłuchiwania i torturowania kobiet podejrzewanych o bycie czarownicą przybliża nam jak wyglądała "praca" kata. Pozwolę sobie przytoczyć fragment dotyczący procesu Anny Glade z Grudziądza, którą w 1568 roku oskarżono o to, że jest czarownicą: "Oskarżoną związano i położono na ławie. Z początku nawet się nie skarżyła. Dopiero przy rozciąganiu ciała za pomocą bloków izba wypełniła się krzykiem oskarżonej (...) Kat przystąpił do pracy. Ściął Annie włosy na krzyż i opalił je za pomocą świecy. Następnie zerwał nieszczęsnej paznokcie z rąk i nóg. Straciła wówczas przytomność (...) Sąd zlecił kontynuację tortur, lecz Anna nie miała już nawet sił, by reagować na ból. Dopiero, gdy kat zbliżył się do niej z pochodnią, by przypalić boki zaczęła krzyczeć iż pragnie zeznawać. Pozwolono jej na to i zwolniono z ławy tortur, ale wówczas, zamiast przyznać się do popełnionych zbrodni, prosić zaczęła o zmiłowanie. (...) Kat przystąpił więc do dalszych tortur i rozpalonym węglem zaczął przypalać ciało Anny. Nieszczęsna kobieta wyła z bólu, tym razem potwierdzając wszystkie oskarżenia i zgadzając się ze wszystkimi zeznaniami". Anny nie zdążono skazać na śmierć i spalić na stosie ponieważ zmarła w wyniku ran odniesionych podczas tortur.
Jak widzicie tortury prowadzone przez kata były bardzo okrutne. Wbrew pozorom w epoce nowożytnej kobieta łatwo mogła zostać oskarżona o bycie czarownicą. Wystarczył donos sąsiadów, synowej, zazdrosnej koleżanki do rady miejskiej albo burmistrza.
Anna Wieczorek ze wsi Rakowice
spalona na stosie
10 sierpnia 1616 roku
Spośród wielu dramatycznych historii opisanych w książce postanowiłem przybliżyć wam losy Anny Wieczorek z Rakowic. Anna była żoną Valtena Wieczorka, wierzyła w przesądy opowiadane przez ludzi. Wydaje się, że kobieta wierzyła też w duchy i bała się ich. W tarapaty wpadła na Wielkanoc w 1616 roku. Tego feralnego dnia Anna przepędzała bydło przez bród. Niestety ktoś dostrzegł, że kobieta wykonuje jakieś dziwne gesty rękoma ("dziwne rytuały"?) aby sprawić, że zwierzęta bezpiecznie przejdą przez bród na drugą stronę rzeki. Ten ktoś od razu doniósł o sprawie sołtysowi Rakowic, który pouczył Annę, że jej zachowanie było niewłaściwe i skazał ją na zapłacenie kilku grzywien na rzecz kościoła we wsi.
Sprawa przycichła ale po kilku miesiącach Anna Wieczorek ponownie znalazła się w centrum uwagi wiejskiej społeczności. Tym razem niejaki Józek zauważył jak kobieta prowadziła dwie krowy na jarmark do Kwidzyna. Nie byłoby w tym nic dziwnego gdyby nie fakt, że kobieta nagle zatrzymała się razem z krowami przy mrowiskach. Następnie podeszła bliżej i mrówki "bez zastanowienia zebrała je w fartuch, pomna tego, co babka opowiadała jej kiedyś o dostatku jaki zapewnić może mrowisko. Gdy jednak zauważyła, iż spogląda na nią z pola jeden z mieszkańców [Józek] szybko wyrzuciła je i ruszyła dalej".
Józek natychmiast zameldował sołtysowi Rakowic o dziwnym zachowaniu Wieczorkowej przy mrowiskach. Sołtys tym razem zgłosił sprawę do starosty, który powiadomił sąd. Oskarżenie o czary bardzo często kończyło się karą śmierci poprzedzoną spotkaniami z katem (czyli torturami) dlatego Wieczorkowa dowiedziawszy się od życzliwych ludzi o wniesionym oskarżeniu postanowiła uciec. "Zabrała masło, słoninę, twaróg, obrusy i ubrania, a następnie wsiadła na wóz i ruszyła przed siebie. Gdy dotarła do wsi Licze, uznała, że jazda wozem jest zbyt powolna i jeśli postanowią ją ścigać, to szybko zostanie pojmana. Porzuciła wóz i siadła na oklep na konia. Ruszyła dalej aż do Kisielic.
Gdy przybyli słudzy, by pojmać kobietę, nikogo nie zastali. Jej dom został przeszukany. Nie znaleziono jednak nic, co by świadczyło o stosowaniu przez nią magicznych praktyk, choć przeszukano nie tylko skrzynie, ale i komorę. Sąd kwidzyński zdecydował więc wysłać pościg za oskarżoną. jej wóz odnaleziony został we wsi Licze. Tam przesłuchani ludzie opowiedzieli, jak pewna niewiasta wzięła konia od wozu i dosiadła go bez siodła, a następnie pojechała przed siebie. Sugerowali, iż pędziła w kierunku Działdowa.
Tymczasem Anna nie pozostała długo w Kisielicach. Zawróciła do Licz i tam została ujęta". Kobietę doprowadzono przed sąd w Kwidzynie. Anna postanowiła, że opowie sądowi jak było: "Pędziłam dwie krowy na jarmark tu, do Kwidzyna. Był ze mną mój sługa, który mi pomagał... Prawdą jest, że znalazłam mrowisko i wzięłam je w fartuch, ale jakiem zobaczyła, że ludzie to widzą, to je wyrzuciłam... Nic złego nie uczyniłam. I żadnych czarów nie robię... - dodała".
W rozprawie brał udział starosta, który na świadka powołał sołtysa Rakowic. Sołtys zeznał, że "niejaki Józef był wtedy z sierpem na polu. Zauważył jak Anna Wieczorkowa zebrała mrowisko i posypała nim dwie krowy. Dodał jeszcze, iż we wsi wszyscy uważają ją za czarownicę, a pewien pastuch koni, który już nie żyje, opowiadał, że przylatywał do niej nocami jakiś elf".
Zeznania kolejnych świadków były równie fantastyczne. Ciężko jest uwierzyć, że ludzie, którzy byli sędziami, starostami albo sołtysami mogli wierzyć w takie historie. Kolejnym świadkiem była samotna czterdziestoletnia kobieta, która była przez jakiś czas służącą u rodziny Wieczorek. Kobieta ta opowiedziała sądowi historię jakby wyjętą z horroru: "w pewien czwartek, kiedy wszyscy położyli się do snu - a jak zaznaczyła gospodarze ułożyli się wówczas w osobnych łóżkach - usłyszała nagle, jak pan Valten [mąż oskarżonej o czary] zaczął przez sen charczeć, pani Anna [oskarżona o czary] zaś stękać. Zaniepokojona poszła więc zobaczyć, co się dzieje. Zapytała nawet, czy aby nic się pani nie stało, ale ta nie odpowiedziała, tylko zaczęła jeszcze głośniej jęczeć. Księżyc świecił jasno, a w kominie jeszcze palił się ogień, więc w izbie nie było ciemno. I wówczas kobieta zobaczyła odzianego w ciemne szaty mężczyznę, który leżał na pani Wieczorkowej, najwyraźniej z nią obcując. Uciekła wówczas przerażona i resztę nocy spędziła na modlitwie. Jednakże, jak zeznała dalej, w następny czwartek usłyszała, jakby ktoś na górze oddawał się rozkoszom. Zamierzała iść tam ze świecą i sprawdzić, jednak pan Valten stwierdził, iż pewnikiem koty harcują. Nazajutrz jednak pani Anna miała niebieskie oczy i była bardzo chora. Służąca uznała, iż nawet dnia dłużej tam nie pozostanie. Udałą się też czym prędzej do sołtysa, któremu oo wszystkim opowiedziała. Anna Wieczorek wysłuchała tych zeznań zdumiona. Zaprzeczyła, stwierdzając, że najwyraźniej się coś służącej przyśniło, skoro takie bzdury wygaduje".
Niestety dla oskarżonej zeznania kolejnych świadków również były na jej niekorzyść. Jakub Radunia zeznał, że zmarły niedawno pasterz koni opowiadał jak Wieczorkowa lubi wzywać ducha o imieniu Chorainiczy.
Podczas kolejnych przesłuchań ponownie pojawił się elf. Dokładnie dnia 2 sierpnia kiedy ponownie wezwano sołtysa Rakowic oraz pastucha koni Marcina. Obaj panowie zeznali, że w niedzielę, we wtorek i w czwartek widzieli lecącego elfa. Poza tym obaj dodali, że w Rakowicach i sąsiednich wsiach wszyscy uważają Annę Wieczorek za czarownicę i boją się jej czarów. Oczywiście sama oskarżona, która od wielu dni siedziała w lochu i była wiele razy przesłuchiwana po raz kolejny zaprzeczyła wszystkim oskarżeniom o czary, kontakty z duchami i elfami.
Wszyscy uważali, że Wieczorkowa jest czarownicą, a sama oskarżona temu zaprzeczała. Jaką logiką w tamtych czasach kierował się sąd? A no taką, że skoro oskarżona zaprzecza to trzeba torturami "nakłonić ją" do przyznania się do winy.
Kat miał swoje sposoby, zrywanie paznokci, przypalanie ogniem. Najpierw oskarżoną o czary kat rozbierał do naga i sprawdzał, czy na ciele nie ma znamion diabelskich (pieprzyków?). Następnie nagiej kobiecie kat pokazywał narzędzia jakimi będzie ją torturował. Takie czynności miały nakłonić oskarżoną do złożenia zadowalających zeznań, czyli przyznania się do winy. Jeśli oskarżona nie chciała zeznawać to kat zaczynał tortury. Torturowane kobiety najczęściej przyznawały się do uprawiania czarów, stosunków z diabłem, uczestnictwa w sabatach, kontaktów z elfami itp. Pod wpływem bólu przyznawały się do wszystkiego. Czasem kobietę która przetrwała wszystkie tortury wypuszczano na wolność i oczyszczano z zarzutów. Trzeba jednak mieć świadomość, że był to "wrak człowieka" - upodlona, z powyrywanymi paznokciami, wielokrotnie przypalana ogniem. Czy taka kobieta mogła powrócić do roli żony i matki? Przecież mieszkańcy wsi i tak uważali ją za czarownicę i uniewinnienie przez sąd raczej nie miało dla nich znaczenia.
Wróćmy teraz do Anny Wieczorek, która zapewne wiedziała o tym jak straszne są tortury. Dnia 4 sierpnia 1616 roku sąd uznał, że należy oddać ją w ręce kata. Tortury rozpoczęły się tego samego dnia. Dnia 5 sierpnia Anna przyznała się do tego, że od kilku lat obcowała cieleśnie z diabłem, który w zamian przynosił jej zboże, słoninę i pieniądze. Opowiedziała też o spotkaniach z innymi czarownicami, podała ich imiona: Anna Krainiczka, której diabeł podobno przynosił garniec pełen masła i twarogu, a czasem nawet pieniądze i słoninę. Oskarżona wspomniała tez o czarownicy Reginie Raduniowej.
Wyroki:
Anna Wieczorek - 10 sierpnia 1616 roku została skazana na spalenie żywcem na stosie. Wyrok wykonano.
Regina Raduniowa - spłonęła obok Anny Wieczorek.
"Jak podaje Pani Anna Koprowska-Głowacka: "Obie kobiety spłonęły ku uciesze zebranej gawiedzi, przeklęte przez mieszkańców i uznane za podłe wiedźmy, które szkodę ludziom wyrządzały".
Polecam artykuły:
Wszelkie prawa zastrzeżone!
Jeśli chcesz skorzystać z moich materiałów najpierw zapytaj mnie o zgodę ;)
Sprawa przycichła ale po kilku miesiącach Anna Wieczorek ponownie znalazła się w centrum uwagi wiejskiej społeczności. Tym razem niejaki Józek zauważył jak kobieta prowadziła dwie krowy na jarmark do Kwidzyna. Nie byłoby w tym nic dziwnego gdyby nie fakt, że kobieta nagle zatrzymała się razem z krowami przy mrowiskach. Następnie podeszła bliżej i mrówki "bez zastanowienia zebrała je w fartuch, pomna tego, co babka opowiadała jej kiedyś o dostatku jaki zapewnić może mrowisko. Gdy jednak zauważyła, iż spogląda na nią z pola jeden z mieszkańców [Józek] szybko wyrzuciła je i ruszyła dalej".
Józek natychmiast zameldował sołtysowi Rakowic o dziwnym zachowaniu Wieczorkowej przy mrowiskach. Sołtys tym razem zgłosił sprawę do starosty, który powiadomił sąd. Oskarżenie o czary bardzo często kończyło się karą śmierci poprzedzoną spotkaniami z katem (czyli torturami) dlatego Wieczorkowa dowiedziawszy się od życzliwych ludzi o wniesionym oskarżeniu postanowiła uciec. "Zabrała masło, słoninę, twaróg, obrusy i ubrania, a następnie wsiadła na wóz i ruszyła przed siebie. Gdy dotarła do wsi Licze, uznała, że jazda wozem jest zbyt powolna i jeśli postanowią ją ścigać, to szybko zostanie pojmana. Porzuciła wóz i siadła na oklep na konia. Ruszyła dalej aż do Kisielic.
Gdy przybyli słudzy, by pojmać kobietę, nikogo nie zastali. Jej dom został przeszukany. Nie znaleziono jednak nic, co by świadczyło o stosowaniu przez nią magicznych praktyk, choć przeszukano nie tylko skrzynie, ale i komorę. Sąd kwidzyński zdecydował więc wysłać pościg za oskarżoną. jej wóz odnaleziony został we wsi Licze. Tam przesłuchani ludzie opowiedzieli, jak pewna niewiasta wzięła konia od wozu i dosiadła go bez siodła, a następnie pojechała przed siebie. Sugerowali, iż pędziła w kierunku Działdowa.
Tymczasem Anna nie pozostała długo w Kisielicach. Zawróciła do Licz i tam została ujęta". Kobietę doprowadzono przed sąd w Kwidzynie. Anna postanowiła, że opowie sądowi jak było: "Pędziłam dwie krowy na jarmark tu, do Kwidzyna. Był ze mną mój sługa, który mi pomagał... Prawdą jest, że znalazłam mrowisko i wzięłam je w fartuch, ale jakiem zobaczyła, że ludzie to widzą, to je wyrzuciłam... Nic złego nie uczyniłam. I żadnych czarów nie robię... - dodała".
W rozprawie brał udział starosta, który na świadka powołał sołtysa Rakowic. Sołtys zeznał, że "niejaki Józef był wtedy z sierpem na polu. Zauważył jak Anna Wieczorkowa zebrała mrowisko i posypała nim dwie krowy. Dodał jeszcze, iż we wsi wszyscy uważają ją za czarownicę, a pewien pastuch koni, który już nie żyje, opowiadał, że przylatywał do niej nocami jakiś elf".
Zeznania kolejnych świadków były równie fantastyczne. Ciężko jest uwierzyć, że ludzie, którzy byli sędziami, starostami albo sołtysami mogli wierzyć w takie historie. Kolejnym świadkiem była samotna czterdziestoletnia kobieta, która była przez jakiś czas służącą u rodziny Wieczorek. Kobieta ta opowiedziała sądowi historię jakby wyjętą z horroru: "w pewien czwartek, kiedy wszyscy położyli się do snu - a jak zaznaczyła gospodarze ułożyli się wówczas w osobnych łóżkach - usłyszała nagle, jak pan Valten [mąż oskarżonej o czary] zaczął przez sen charczeć, pani Anna [oskarżona o czary] zaś stękać. Zaniepokojona poszła więc zobaczyć, co się dzieje. Zapytała nawet, czy aby nic się pani nie stało, ale ta nie odpowiedziała, tylko zaczęła jeszcze głośniej jęczeć. Księżyc świecił jasno, a w kominie jeszcze palił się ogień, więc w izbie nie było ciemno. I wówczas kobieta zobaczyła odzianego w ciemne szaty mężczyznę, który leżał na pani Wieczorkowej, najwyraźniej z nią obcując. Uciekła wówczas przerażona i resztę nocy spędziła na modlitwie. Jednakże, jak zeznała dalej, w następny czwartek usłyszała, jakby ktoś na górze oddawał się rozkoszom. Zamierzała iść tam ze świecą i sprawdzić, jednak pan Valten stwierdził, iż pewnikiem koty harcują. Nazajutrz jednak pani Anna miała niebieskie oczy i była bardzo chora. Służąca uznała, iż nawet dnia dłużej tam nie pozostanie. Udałą się też czym prędzej do sołtysa, któremu oo wszystkim opowiedziała. Anna Wieczorek wysłuchała tych zeznań zdumiona. Zaprzeczyła, stwierdzając, że najwyraźniej się coś służącej przyśniło, skoro takie bzdury wygaduje".
Niestety dla oskarżonej zeznania kolejnych świadków również były na jej niekorzyść. Jakub Radunia zeznał, że zmarły niedawno pasterz koni opowiadał jak Wieczorkowa lubi wzywać ducha o imieniu Chorainiczy.
Podczas kolejnych przesłuchań ponownie pojawił się elf. Dokładnie dnia 2 sierpnia kiedy ponownie wezwano sołtysa Rakowic oraz pastucha koni Marcina. Obaj panowie zeznali, że w niedzielę, we wtorek i w czwartek widzieli lecącego elfa. Poza tym obaj dodali, że w Rakowicach i sąsiednich wsiach wszyscy uważają Annę Wieczorek za czarownicę i boją się jej czarów. Oczywiście sama oskarżona, która od wielu dni siedziała w lochu i była wiele razy przesłuchiwana po raz kolejny zaprzeczyła wszystkim oskarżeniom o czary, kontakty z duchami i elfami.
Wszyscy uważali, że Wieczorkowa jest czarownicą, a sama oskarżona temu zaprzeczała. Jaką logiką w tamtych czasach kierował się sąd? A no taką, że skoro oskarżona zaprzecza to trzeba torturami "nakłonić ją" do przyznania się do winy.
Kat miał swoje sposoby, zrywanie paznokci, przypalanie ogniem. Najpierw oskarżoną o czary kat rozbierał do naga i sprawdzał, czy na ciele nie ma znamion diabelskich (pieprzyków?). Następnie nagiej kobiecie kat pokazywał narzędzia jakimi będzie ją torturował. Takie czynności miały nakłonić oskarżoną do złożenia zadowalających zeznań, czyli przyznania się do winy. Jeśli oskarżona nie chciała zeznawać to kat zaczynał tortury. Torturowane kobiety najczęściej przyznawały się do uprawiania czarów, stosunków z diabłem, uczestnictwa w sabatach, kontaktów z elfami itp. Pod wpływem bólu przyznawały się do wszystkiego. Czasem kobietę która przetrwała wszystkie tortury wypuszczano na wolność i oczyszczano z zarzutów. Trzeba jednak mieć świadomość, że był to "wrak człowieka" - upodlona, z powyrywanymi paznokciami, wielokrotnie przypalana ogniem. Czy taka kobieta mogła powrócić do roli żony i matki? Przecież mieszkańcy wsi i tak uważali ją za czarownicę i uniewinnienie przez sąd raczej nie miało dla nich znaczenia.
Wróćmy teraz do Anny Wieczorek, która zapewne wiedziała o tym jak straszne są tortury. Dnia 4 sierpnia 1616 roku sąd uznał, że należy oddać ją w ręce kata. Tortury rozpoczęły się tego samego dnia. Dnia 5 sierpnia Anna przyznała się do tego, że od kilku lat obcowała cieleśnie z diabłem, który w zamian przynosił jej zboże, słoninę i pieniądze. Opowiedziała też o spotkaniach z innymi czarownicami, podała ich imiona: Anna Krainiczka, której diabeł podobno przynosił garniec pełen masła i twarogu, a czasem nawet pieniądze i słoninę. Oskarżona wspomniała tez o czarownicy Reginie Raduniowej.
Wyroki:
Anna Wieczorek - 10 sierpnia 1616 roku została skazana na spalenie żywcem na stosie. Wyrok wykonano.
Regina Raduniowa - spłonęła obok Anny Wieczorek.
"Jak podaje Pani Anna Koprowska-Głowacka: "Obie kobiety spłonęły ku uciesze zebranej gawiedzi, przeklęte przez mieszkańców i uznane za podłe wiedźmy, które szkodę ludziom wyrządzały".
Polecam artykuły:
Historia egzorcysty z Gietrzwałdu
Średniowiecze - Targi niewolników i tortury.
Autor: Tomasz Chełkowski
Kontakt:
ziemialubawska@protonmail.com
Wszelkie prawa zastrzeżone!
Jeśli chcesz skorzystać z moich materiałów najpierw zapytaj mnie o zgodę ;)
