Zanim opublikuję kolejny rozdział powieści chciałbym Wam przybliżyć historię drewnianych kościołów, które od dzieciństwa zachwycały mnie swym pięknem. Są to nasze drewniane „perełki, stanowiące dla turystów zwiedzających Ziemię Lubawską łakomy kąsek. Posiadam wiele zdjęć ze swoich wycieczek po mojej Małej Ojczyźnie, dlatego poza opisami mogę Wam pokazać jak ładne są te kościoły. Zbudowano je między XVI – XVIII wiekiem. Jeden z nich znajduje się w Lubawie, a pozostałe w okolicznych wsiach: w Rożentalu, Radoszkach, Tylicach, Szwarcenowie, Boleszynie, Złotowie i we wsi Rumian. Świątynie te stanowią tutejszą reprezentację sakralnej architektury barokowej.
Kościół filialny pw. św. Barbary w Lubawie
 |
| Kościół filialny pw. św. Barbary |
|
| Kościół filialny pw. św. Barbary w Lubawie |
 |
Kościół filialny pw. św. Barbary w Lubawie, przez miejscową ludność zwany szpitalnym. Wzniesiono go w latach 1770 – 1779 na miejscu dawnego kościoła i szpitala pw św. Jerzego  |
Kościół pw. św. Wawrzyńca we wsi Rożental
Kolejna świątynia znajduje się we wsi Rożental, kilka km na północny – wschód od Lubawy. Zbudowany w 1761 roku kościół jest drewniany, wzniesiony w konstrukcji zrębowej, odeskowany i olistwowany. Jest to prawdopodobnie jeden z najpiękniejszych przykładów drewnianego budownictwa sakralnego w całej Polsce. W XIX wieku jednonawową świątynię z wieżą frontową poszerzono o kaplice boczne. We wnętrzu znajduje się pięć gotyckich rzeźb z końca XV w. oraz dwa późnogotyckie kielichy z początku XVI w. Przepiękne organy o późnobarokowej zewnętrznej oprawie, rozbudowanej na początku XX w oraz późniejsze wyposażenie instrumentu zwiększają atrakcyjność barokowego kościółka. Kolejną atrakcję stanowią dwa konfesjonały z końca XVIII wieku, dwa barokowe feretrony z obrazami św. Jana Nepomucena i św. Franciszka zdejmującego ciało ukrzyżowanego Jezusa oraz św. Wawrzyńca i Matki Boskiej Różańcowej.
 |
| Kościół pw. św. Wawrzyńca we wsi Rożental na Ziemi Lubawskiej. |
 | ||||||
Zbudowany w 1761 roku kościół we wsi
Rożental, kilka km na północny - wschód od Lubawy. Moim zdaniem jest to
jeden z najpiękniejszych okazów drewnianego budownictwa sakralnego w
całej Polsce.        
Kościół pw. św. Barbary w Rumianie
Kolejny drewniany kościół pw. św. Barbary znajduje się w Rumianie, wsi lokowanej nad jeziorem o tej samej nazwie, na południowy – wschód od Złotowa. Jest to zarazem najdalej wysunięte na wschód jezioro i wieś Ziemi Lubawskiej. Tutejsza parafia powstała w XVI wieku. Na początku wierni modlili się w kamiennej kaplicy, którą w XVII wieku ks. Miecznikowski poszerzył o ściany z drzewa. W 1647 roku w Rumianie zbudowano pierwszą szkołę z drzewa, w której na posadzie nauczyciela zatrudniono miejscowego organistę. Do dramatycznych wydarzeń doszło na początku XVIII wieku, a dokładnie w roku 1710, kiedy wybuchła morowa zaraza. Zmarł wówczas ks. proboszcz Samuel Lniski oraz 85 parafian. Kościół widoczny na zdjęciu wzniesiono w latach 1713 – 1714. Wnętrze wyposażył ks. Franciszek Nietzlichowski, który ufundował wspaniałe polichromie oraz ołtarze. Drewniany kościół o konstrukcji zrębowej wzniesiono na kamiennym cokole. Do korpusu od południa przylega kruchta boczna oraz zakrystia. Od zachodu kościółek ozdabia kwadratowa wieża zwieńczona blaszanym hełmem z sześcioboczną latarnią. We wnętrzu znajduje się barokowy oraz renesansowy wystrój, z którego na pierwsze miejsce wysuwa się późnorenesansowy ołtarz Św. Krzyża, barokowy ołtarz św. Rocha oraz XVIII wieczny ołtarz główny. Poza tym o wyjątkowości tej świątyni świadczy krypta grobowa, w której znajdują się zmumifikowane zwłoki duchownego udostępniona dla wiernych.
                              Kościół pw. św. Marcina w Boleszynie
Niezwykle urokliwa świątynia znajduje się w Boleszynie, wsi leżącej między Nowym Miastem Lubawskim i Lidzbarkiem Welskim. Tamtejszy drewniany kościół pw. św. Marcina wzniesiono w latach 1721 – 1722 w miejscu poprzedniego, który spłonął – prawdopodobnie podczas wojny polsko – szwedzkiej z lat 1655 – 1660 (Potop szwedzki). W 1739 roku dokonano gruntownej przebudowy. W ołtarzu głównym znajduje się uznawany za cudowny obraz Matki Bożej Bolesnej namalowany przez nieznanego autora. Obraz jest zasłaniany obrazem Matki Bożej Różańcowej. Temu cudownemu obrazowi wieś prawdopodobnie zawdzięcza swoją obecną nazwę. Według legendy ochronił On okolicznych mieszkańców przed epidemią cholery, która wybuchła na przełomie XVII i XVIII wieku. Parafianie żarliwie modlili się wówczas przed cudownym obrazem, dzięki czemu epidemia ominęła ich miejscowość. Od tamtej pory kult Matki Bożej Bolesnej zaczął się szybko rozszerzać, a wierni złożyli śluby, że co roku w drugą niedzielę października będzie odprawiana msza święta dziękczynna za cudowne ocalenie wsi.
Drewniany kościół pw. Św. Marcina w Boleszynie jest jednonawowy, wzniesiony z drewna sosnowego, na planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. W XIX w. do nawy głównej dobudowano skarbczyk oraz zakrystię. Kościół jest przykryty dachem dwuspadowym, a prezbiterium dachem pięciospadowym. Ok. stu metrów na północ od świątyni znajduje się drewniana kapliczka św. Huberta. Zbudowana w połowie XVIII w, na kamiennej podmurówce w konstrukcji zrębowej. Kaplicę pokrywa dach namiotowy, a w jej wnętrzu znajduje się obraz św. Huberta z 1901 roku.
We wnętrzu kościoła w Boleszynie znajduje się wiele wspaniałych, głównie barokowych zabytków, które są niezwykle urokliwe. Na pierwsze miejsce wysuwa się umieszczony w ołtarzu głównym piękny obraz Matki Boskiej Bolesnej. Jest to jeden z nielicznych zabytków uratowanych podczas pożaru pierwszego kościoła. Przedstawia Matkę Boską z rękami wzniesionymi ku Niebiosom. Na Golanach cierpiącej dziewicy spoczywa bezwładnie jej ukochany Syn. Obraz zdobią bogate korony, srebrna sukienka, sznury, perły oraz korale. Dookoła obrazu wisi ok. 70 wotywnych plakiet. Parafianie wierzą w cudowną moc tego obrazu i przypisują mu liczne cuda, które za przyczyną miejscowego proboszcza ks. Ludwika Łęgowskiego zaczęto spisywać na początku XVIII w. Udokumentowało około czterdzieści cudownych łask, których doznano w Boleszynie. Wszystkie spisano pod przysięgą. W tym miejscu należy podkreślić, że w XVIII wieku ludzie poważnie podchodzili do takich spraw przysięga przed Bogiem. Tak, więc każdy, kto próbuje podważyć prawdziwość cudów z Boleszyna, Lip lub Łąk Bratiańskich powinien się zastanowić dwa razy zanim zaatakuje wiarę, która dla wielu okolicznych mieszkańców wciąż odgrywa kluczowe znaczenie w codziennym życiu.
Ks. Łęgowski spisywał wszystkie cuda w obecności kilku, czasem kilkunastu kapłanów w specjalnej księdze. Wszyscy świadkowie składali swoje podpisy pod opisem każdej łaski. Księga ta przetrwała w aktach parafialnych do naszych czasów. Jednym z kilkudziesięciu spisanych w niej cudów uzdrowienie Wincentego Koperka w 1747 roku. Koperek był biednym sługą, który chodził o kulach z powodu jakiejś choroby nóg. Pewnego razu wybrał się do Boleszyna, wlókł się cały tydzień z okolicznej wsi, a po dotarciu na miejsce wrócił do domu o własnych nogach.
Poza obrazem Matki Boskiej Bolesnej we wnętrzu kościoła pw. Św. Marcina w Boleszynie znajduje się: XVIII wieczna srebrna monstrancja w kształcie słońca, obraz św. Walentego z przełomu XVII – XVIII w. oraz drewniana rzeźba gotycka Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XV w. Maryja na obrazie jest ustawiona frontalnie, ubrana w obcisłą suknię oraz spływający z ramion płaszcz. Na głowie ma welon, a na lewej ręce trzyma nagie Dzieciątko o szeroko rozłożonych rączkach. Kolejnym zabytkiem ozdabiającym wnętrze kościoła jest kielich rokokowy wykonany przez Karola Magierskiego w drugiej połowie XVIII wieku w Toruniu, stara chrzcielnica oraz regencyjny krzyż relikwiarzowy z drugiej połowy XVIII wieku.
|
 |
| Kościół pw św. Marcina w Boleszynie, wsi leżącej między Nowym Miastem Lubawskim i Lidzbarkiem Welskim. Drewnianą świątynię wzniesiono w latach 1721 – 1722 w miejscu poprzedniej, która spłonęła – prawdopodobnie podczas wojny polsko – szwedzkiej z lat 1655 – 1660 (Potop szwedzki). |
 |
| Boleszyn. Ołtarz główny z opuszczonym obrazem Matki Boskiej Różańcowej. |
 |
Boleszyn. Ołtarz główny z odsłoniętą Matką Boską Bolesną.             |
Niestety nie mam ładnych zdjęć kościołów w Tylicach, Szwarcenowie i Radoszkach. Teraz dodam opis, a w przyszłości wzbogacę go o urokliwe kadry...
Na północny – zachód od Nowego Miasta Lubawskiego nad Jeziorem Trupel, do którego wpływa rzeka Osa znajduje się wieś Szwarcenowo, a w niej drewniany barokowy kościół pw. św. Mikołaja. Obecną świątynie zbudowano w 1721 roku na miejscu dawnej, również drewnianej, która niestety spłonęła w roku 1414. Obecny kościół o konstrukcji zrębowej w całości zbudowano z drewna, na kamiennej podmurówce. W przeciwieństwie do pozostałych tu znajdują się trzy nawy oraz zamknięte trójbocznie prezbiterium ze składzikiem od strony północnej i zakrystią od strony południowej. Wieża wraz ze schodami prowadzącymi na chór znajduje się od strony zachodniej. We wnętrzu świątyni znajdują się dwie krypty – jedna pod prezbiterium, a druga pod wieżą. Ołtarz główny (regencyjny) oraz dwa ołtarze boczne są datowane na XVIII wiek. W prawym ołtarzu bocznym znajduje się barokowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XVII w.). Kolejnym arcydziełem zdobiącym kościół jest późnobarokowa ambona oraz renesansowy dzwon odlany w 1599 roku. W ołtarzu bocznym widnieje obraz Matki Boskiej Szkaplerznej, fundacji Marii Sybilli z Wilczewskich Kleszczyńskiej w 1744 roku. Obraz zdobi rokokowa sukienka.
W Tylicach lokowanych na wschód od Nowego Miasta Lubawskiego stoi kolejny drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła. Świątynia jest trójnawowa, wzniesiona na kamiennej podmurówce z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Do ściany korpusu przylega kruchta boczna oraz wieża od strony zachodniej. We wnętrzu tego urokliwego kościółka znajduje się wiele – przeważnie późnobarokowych – zabytków. Ołtarz główny datuje się na pierwszą połowę XVIII wieku. Ponad to kościół zdobi barokowa ambona, regencyjna chrzcielnica, ołtarz boczny oraz dwie kropielnice granitowe. Kolejną atrakcję stanowi obraz przedstawiający Szymona apostoła namalowany w drugiej połowie XVIII wieku oraz obraz św. Ignacego Loyoli i św. Antoniego Padewskiego namalowane w pierwszej połowie XVIII wieku. Dodatkowego uroku nadają barokowo – ludowe figury przedstawiające m.in. Marka Ewangelistę i dwóch nierozpoznanych apostołów wyrzeźbione w XVIII wieku.
Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca i Mikołaja w Radoszkach jest ostatnią drewnianą świątynią na Ziemi Lubawskiej. Wzniesiony w 1717 roku może poszczycić się wspaniałą XVIII wieczną dzwonnicą, ołtarzem głównym z 1730 roku oraz barokowymi rzeźbami św. Stanisława, św. Wojciecha i dwóch aniołów. W ołtarzu bocznym (lewym) znajduje się późnorenesansowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz św. Mikołaj i św. Wawrzyniec. Natomiast w ołtarzu bocznym prawym widnieje owalny obraz Pokłonu Trzech Króli, Hołdu pasterzy oraz dwa kartusze z herbem Sroka. Poza tym w świątyni znajduje się rokokowa ambona z drugiej połowy XVIII wieku z płaskorzeźbami symbolizującymi Stary i Nowy Testament, rokokowa chrzcielnica z drugiej połowy wieku XVIII, średniowieczna granitowa kropielnica oraz liczne barokowe rzeźby, krucyfiksy, lichtarze i inne.
Autor: Tomasz Chełkowski
Kontakt:
ziemialubawska@protonmail.com
Wszelkie prawa zastrzeżone!
Jeśli chcesz skorzystać z moich materiałów najpierw zapytaj mnie o zgodę ;)
