W styczniu 1920 roku Ziemia Lubawska powróciła do Macierzy

Żołnierze na Rynku w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski)

              Polska odzyskała niepodległość 11 listopada 1918 roku. Jednak dopiero 10 stycznia 1920 roku uprawomocniły się postanowienia traktatu wersalskiego, dzięki którym Pomorze, a wraz z nim cała Ziemia Lubawska powróciły do Polski. Po 148 latach niemieckiej niewoli, z krótką przerwą na czas przynależności do Księstwa Warszawskiego na tereny te znowu powróciła polska administracja. Od tej pory ziemie położone po obu stronach Drwęcy stały się obszarem przygranicznym. Na północnej i wschodniej granicy Ziemi Lubawskiej w okresie międzywojennym (1920-1939) przebiegała linia graniczna oddzielająca II Rzeczpospolitą od Rzeszy Niemieckiej. Długość granicy z Niemcami na omawianym terenie wynosiła ponad 100 km, z ośmioma przejściami granicznymi: m.in. w Radomnie, Rodzonem i Gierłoży.

               Wraz z przyłączeniem Pomorza do Polski rozpoczęło się wyzwalanie poszczególnych miast byłego zaboru niemieckiego. W styczniu 1920 roku Błękitna Armia gen. Hallera wkroczyła do Nowego Miasta Lubawskiego, Lubawy i Lidzbarka Welskiego zwiastując ludziom wolność i niepodległość. Odrodzenie Ojczyzny, jako pierwsi na Ziemi Lubawskiej odczuli mieszkańcy Lidzbarka Welskiego, gdzie polskie oddziały pod dowództwem porucznika Jana Czerkieskiego wkroczyły 19 stycznia o godzinie ósmej rano. Mieszkańcy witali ich z radością, na domach i ulicach pojawiło się mnóstwo biało – czerwonych flag oraz napisy „Niech żyje Polska”. Z domów zrywano pruskie orły i ścierano niemieckie napisy. W wyzwolonym mieście natychmiast odprawiono mszę świętą, a później zorganizowano defiladę. Mieszkańcy ze łzami w oczach śpiewali „Boże coś Polskę”. Jeszcze tego samego dnia miasto opuściły wojska niemieckie, które pomaszerowały w kierunku Dąbrówna.

               Kolejnym wyzwolonym miastem było Nowe Miasto Lubawskie, a zaraz po nim Lubawa, którą wojska niemieckie opuściły 19 stycznia. Jeszcze tego samego dnia Lubawianie zaczęli wywieszać polskie flagi, a pierwszy polski burmistrz Stanisław Wolski o godzinie piętnastej powitał na lubawskim Rynku II baon 47 pułku piechoty Strzelców Kresowych. Członkowie miejscowego organu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” dbali o zachowanie porządku i bezpieczny przemarsz polskich oddziałów. Żołnierze, należący do gen. Hallera byli ubrani w błękitne mundury. W pełni uzbrojonym oddziałem wkraczającym do Lubawy dowodził podporucznik J. Ptaszek. Do naszych czasów dotrwał maszynopis autorstwa burmistrza, który następująco opisuje tamte wydarzenia: „A teraz poważnie wkracza na Rynek cały batalion wojska polskiego – II baon 47 pułku piechoty Strzelców Kresowych, w niebieskich mundurach hallerowskich, w pełnym uzbrojeniu. Obszerny Rynek zaledwie pomieścić może wojsko i tłumy rozentuzjazmowanego ludu”.

               Równie entuzjastycznie zachowywali się mieszkańcy Nowego Miasta Lubawskiego, w którym przejęcie władzy z rąk niemieckich miało bardzo uroczysty charakter. Nad ranem, również 19 stycznia, niemieckie oddziały Grenschutzu odmaszerowały w kierunku Iławy. Tuż za nimi czmychali niemieccy urzędnicy, którzy przez lata pastwili się nad Polakami. Dla Nowomieszczan, którzy za młodu byli bici przez Niemców za każdym razem kiedy tylko w szkole albo urzędzie odezwali się w swoim ojczystym języku lub śmieli stwierdzić, że Kopernik nie był Niemcem musiały to być piękne chwile.

               Polskie oddziały wkroczyły do miasta tego samego dnia, o godz. piętnastej, od strony Kurzętnika. Na ich czele stał porucznik Ryszard Wybraniec, którego oficjalnie przywitał na Rynku burmistrz Nowego Miasta Lubawskiego Antoni Kycler oraz radca Bolesław Michałek. Zwieńczeniem uroczystości powitalnych była zabawa zorganizowana w pomieszczeniach nowomiejskiego progimnazjum.

              

               Początek 1920 roku dla mieszkańców ziemi lubawskiej miał bardzo patriotyczny wydźwięk. W styczniu nastąpiło wyzwolenie i powrót do ojczyzny, a na początku lutego tereny te odwiedził osobiście generał Józef Haller. Twórca Błękitnej Armii najpierw w dniu 7 lutego odwiedził Lubawę i jeszcze tego samego dnia udał się do Działdowa. Następnego dnia przybył do Lidzbarka Welskiego, gdzie ludność miasta przywitała go z wielką życzliwością. Innymi ważnymi osobistościami, które odwiedziły ziemię lubawską byli: marszałek Józef Piłsudski, który w połowie 1920 roku odwiedził Lidzbark, a 8 czerwca 1921 roku zawitał do Lubawy oraz prezydent Stanisław Wojciechowski, który w kwietniu 1924 roku zatrzymał się w Lidzbarku. Inny ważny gość zawitał do Lubawy w latach trzydziestych, a był nim inspektor armii, późniejszy marszałek Polski Edward Rydz – Śmigły.

Żołnierze na Rynku w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski)

Procesja Bożego Ciała w wyzwolonym Nowym Mieście Lubawskim (fot. Krzysztof Kliniewski)

Na Rynku w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski)

Rynek w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski)

Rynek w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski)

Rynek w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski)

Autor: Tomasz Chełkowski

Kontakt: 

ziemialubawska@protonmail.com

Wszelkie prawa zastrzeżone!
Jeśli chcesz skorzystać z moich materiałów najpierw zapytaj mnie o zgodę ;)