 |
| Żołnierze na Rynku w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski) |
Polska odzyskała niepodległość 11 listopada 1918 roku. Jednak dopiero 10 stycznia 1920 roku uprawomocniły się postanowienia traktatu wersalskiego, dzięki którym Pomorze, a wraz z nim cała Ziemia Lubawska powróciły do Polski. Po 148 latach niemieckiej niewoli, z krótką przerwą na czas przynależności do Księstwa Warszawskiego na tereny te znowu powróciła polska administracja. Od tej pory ziemie położone po obu stronach Drwęcy stały się obszarem przygranicznym. Na północnej i wschodniej granicy Ziemi Lubawskiej w okresie międzywojennym (1920-1939) przebiegała linia graniczna oddzielająca II Rzeczpospolitą od Rzeszy Niemieckiej. Długość granicy z Niemcami na omawianym terenie wynosiła ponad 100 km, z ośmioma przejściami granicznymi: m.in. w Radomnie, Rodzonem i Gierłoży.
Wraz
z przyłączeniem Pomorza do Polski rozpoczęło się wyzwalanie poszczególnych
miast byłego zaboru niemieckiego. W styczniu 1920 roku Błękitna Armia gen. Hallera wkroczyła do Nowego Miasta Lubawskiego,
Lubawy i Lidzbarka Welskiego zwiastując ludziom wolność i niepodległość. Odrodzenie
Ojczyzny, jako pierwsi na Ziemi Lubawskiej odczuli mieszkańcy Lidzbarka
Welskiego, gdzie polskie oddziały pod dowództwem porucznika Jana Czerkieskiego
wkroczyły 19 stycznia o godzinie ósmej rano. Mieszkańcy witali ich z radością,
na domach i ulicach pojawiło się mnóstwo biało – czerwonych flag oraz napisy „Niech
żyje Polska”. Z domów zrywano pruskie orły i ścierano niemieckie napisy.
W wyzwolonym mieście natychmiast odprawiono mszę świętą, a później
zorganizowano defiladę. Mieszkańcy ze
łzami w oczach śpiewali „Boże coś Polskę”. Jeszcze tego samego dnia miasto
opuściły wojska niemieckie, które pomaszerowały w kierunku Dąbrówna.
Kolejnym wyzwolonym miastem było
Nowe Miasto Lubawskie, a zaraz po nim Lubawa, którą wojska niemieckie opuściły
19 stycznia. Jeszcze tego samego dnia Lubawianie zaczęli wywieszać polskie flagi,
a pierwszy polski burmistrz Stanisław Wolski o godzinie piętnastej powitał na
lubawskim Rynku II baon 47 pułku piechoty Strzelców Kresowych. Członkowie
miejscowego organu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” dbali o zachowanie
porządku i bezpieczny przemarsz polskich oddziałów. Żołnierze, należący do gen.
Hallera byli ubrani w błękitne mundury. W pełni uzbrojonym oddziałem
wkraczającym do Lubawy dowodził podporucznik J. Ptaszek. Do naszych czasów
dotrwał maszynopis autorstwa burmistrza, który następująco opisuje tamte
wydarzenia: „A teraz poważnie wkracza na
Rynek cały batalion wojska polskiego – II baon 47 pułku piechoty Strzelców
Kresowych, w niebieskich mundurach hallerowskich, w pełnym uzbrojeniu. Obszerny
Rynek zaledwie pomieścić może wojsko i tłumy rozentuzjazmowanego ludu”.
Równie
entuzjastycznie zachowywali się mieszkańcy Nowego Miasta Lubawskiego, w którym
przejęcie władzy z rąk niemieckich miało bardzo uroczysty charakter. Nad ranem,
również 19 stycznia, niemieckie oddziały Grenschutzu odmaszerowały w kierunku
Iławy. Tuż za nimi czmychali niemieccy urzędnicy, którzy przez lata pastwili
się nad Polakami. Dla Nowomieszczan, którzy za młodu byli bici przez Niemców za
każdym razem kiedy tylko w szkole albo urzędzie odezwali się w swoim ojczystym
języku lub śmieli stwierdzić, że Kopernik nie był Niemcem musiały to być piękne
chwile.
Polskie
oddziały wkroczyły do miasta tego samego dnia, o godz. piętnastej, od strony
Kurzętnika. Na ich czele stał porucznik Ryszard Wybraniec, którego oficjalnie
przywitał na Rynku burmistrz Nowego Miasta Lubawskiego Antoni Kycler oraz radca
Bolesław Michałek. Zwieńczeniem uroczystości powitalnych była zabawa
zorganizowana w pomieszczeniach nowomiejskiego progimnazjum.
Początek 1920 roku dla mieszkańców
ziemi lubawskiej miał bardzo patriotyczny wydźwięk. W styczniu nastąpiło
wyzwolenie i powrót do ojczyzny, a na początku lutego tereny te odwiedził
osobiście generał Józef Haller. Twórca Błękitnej
Armii najpierw w dniu 7 lutego odwiedził Lubawę i jeszcze tego samego dnia
udał się do Działdowa. Następnego dnia przybył do Lidzbarka Welskiego, gdzie
ludność miasta przywitała go z wielką życzliwością. Innymi ważnymi
osobistościami, które odwiedziły ziemię lubawską byli: marszałek Józef
Piłsudski, który w połowie 1920 roku odwiedził Lidzbark, a 8 czerwca 1921 roku
zawitał do Lubawy oraz prezydent Stanisław Wojciechowski, który w kwietniu 1924
roku zatrzymał się w Lidzbarku. Inny ważny gość zawitał do Lubawy w latach
trzydziestych, a był nim inspektor armii, późniejszy marszałek Polski Edward
Rydz – Śmigły.
 |
| Żołnierze na Rynku w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski) |
 |
|
Procesja Bożego Ciała w wyzwolonym Nowym Mieście
Lubawskim (fot. Krzysztof Kliniewski)
|
 |
| Na Rynku w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski) |
 |
| Rynek w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski) |
 |
| Rynek w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski) |
 |
| Rynek w Nowym Mieście Lubawskim. Okres międzywojenny. (fot. Krzysztof Kliniewski) |
Autor: Tomasz Chełkowski
Kontakt:
ziemialubawska@protonmail.com
Wszelkie prawa zastrzeżone!
Jeśli chcesz skorzystać z moich materiałów najpierw zapytaj mnie o zgodę ;)
Jeśli chcesz skorzystać z moich materiałów najpierw zapytaj mnie o zgodę ;)
