Pruskie Baby

Dziewczyny wykuwają w kamieniach Pruskie Baby ;) Warsztaty nad jeziorem w Nielbarku podczas których ekspertki odtwarzały Pruskie Baby, czyli tajemnicze posągi, które pozostawili po sobie przedchrześcijańscy mieszkańcy Ziemi Lubawskiej (zwanej dawno temu Ziemią Sasinów - Zajęcy).

Pruskie baby to tajemnicze posągi osiągające wysokość do półtora metra i przedstawiające, wbrew nazwie, postacie mężczyzn. Mają zaznaczone z grubsza rysy twarzy, w prawej ręce często trzymają róg (rytualne naczynie do picia), w lewej czasami miecz lub tasak. Niektóre nie posiadają atrybutów wojownika, ich ręce złożone są w krzyż na piersiach.

Na terenie Ziemi Lubawskiej do tej pory odnaleziono dwie Pruskie Baby. Jedna z nich znajduje się obecnie w Toruniu, a druga jest wmurowana w ścianę kościoła we wsi Prątnica (niedaleko Lubawy). Kamienna rzeźba o długości 180 cm została wmurowana na zewnętrznej ścianie kościoła od strony północnej. Nie wiemy dlaczego pogański posąg wkomponowano w kościelną ścianę.

Kolejną „babę” znaleziono w XIX wieku we wsi Bratian sąsiadującej z Nowym Miastem Lubawskim. „Baba” bratiańska była wmurowana w ścianę jednego z budynków, gdzie dla lepszego wpasowania w mur odcięto górną część posągu – głowę. Pan Dariusz Marcinkowski historyk i znawca dziejów Bratiana w swojej publikacji poświęconej Rodowi Działyńskich (starostów bratiańskach) pisze, że „właścicielem tego budynku był wówczas Prebisz, który podarował rzeźbę do obecnego muzeum Okręgowego w Toruniu. Obecnie wspomniany dom (…) jest siedzibą sołectwa”.

Wokół tych tajemniczych posągów snuje się wiele teorii. Wiemy, że niektóre powstały we wczesnym średniowieczu ponieważ znajdują się na nich wyobrażenia skandynawskich i nadreńskich mieczy, które na terenie Prus pojawiły się w IX – X wieku. Poza tym nie znamy ich przeznaczenia, jedni twierdzą, że „baby kamienne” były pomnikami nagrobnymi, wykonywanymi na cześć wojowników biorących udział w wyprawach wojennych , a inni wręcz przeciwnie uważają, że baby przedstawiają bóstwa lub herosów. Są też tacy, którzy twierdzą, że tworzyli je sami Krzyżacy jako „uosobienie Saracenów”.

Dwie ciekawe teorie tłumaczące pochodzenie Pruskich Bab znajdują się na wikipedi: "Baby mogły także mieć związek z turniejami rycerskimi organizowanych przez Krzyżaków, a sam wygląd figur może być wizualizacją stereotypu Prusa widzianego oczyma Krzyżaków. Inna hipoteza mówi o czysto pogańskim pochodzeniu: w pruskim folklorze figury tego typu są często utożsamiane z osobami zaklętymi w kamień za jakieś przewinienie. Mogą to być też posągi bohaterów, którzy zginęli na obczyźnie lub po prostu wizerunki pruskich bogów".

Autentyczna Baba pruska wmurowana w ścianę kościoła w Prątnicy (gmina Lubawa; historyczna Ziemia Lubawska). Dlaczego w XIV wieku podczas budowy kościoła w Prątnicy podjęto decyzję o wmurowaniu w kościelną ścianę pruskiej baby? Wydaje mi się, że pierwsi misjonarze (np. biskup Chrystian) oraz duchowni z Zakonu krzyżackiego mogli uznawać pruskie baby za wizerunki pogańskich bóstw. Co sądzicie o tej teorii?

Autentyczna Pruska Baba z Bratiana obecnie znajduje się na dziedzińcu ratusza staromiejskiego w Toruniu

Prawdziwa Pruska Baba

Po lewej kadr z filmu "Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem".

Autor: Tomasz Chełkowski

Kontakt: 

ziemialubawska@protonmail.com

Wszelkie prawa zastrzeżone!
Jeśli chcesz skorzystać z moich materiałów najpierw zapytaj mnie o zgodę ;)